اطلاعات کلی

بوسنی و هرزگوین از کشورهای اروپای شرقی است. مساحت آن 51.209.2 کیلومتر مربع است که 12.2 کیلومتر مربع از این مساحت را آبهای این کشور تشکیل می هد. این کشور در شبه جزیره بالکان در جنوب شرق اروپا و هم مرز با کشور های کرواسی، صربستان و مونته نگرو است. تنها راه دسترسی آن به آبهای آزاد در بندر نئوم به طول 22 کیلو متر می باشد و پایتخت آن سارایوو است.

 بر اساس آخرین سرشماری سال 2013 جمعیت بوسنی و هرزگوین حدود 3.531.159 میلیون نفر است که 1.798.889 نفر زن (50.90درصد) و 1.732.270 نفر مرد(49.1درصد) هستند.

در سال 2016 نرخ زاد و ولد 30.183درصد و مرگ و میر 36.571درصد بوده است.

نرخ رشد جمعیت 1.3درصد، میانگین سن جمعیت 39.51سال و نرخ امید به زندگی برای زنان 82.03 سال و برای مردان 74.57 سال است.

قانون اساسی بوسنی، جامعه را در چارچوب مسائل قومی تعریف نموده و تنها سه قومیت اصلی را در کشور به رسمیت می شناسد، که بر اساس آن بوشنیاک ها، کروات ها و صرب ها اجزای اصلی جمعیت کشور هستند و سایرین در گروه اقلیت های قومی( رومن ها، ترک ها...) جای گرفته اند.

ساختار جمعیت قومیتی 1.769.592نفر بوشنیاک(50.11درصد)، 1.086.733نفر صرب(30.78درصد)، 544.780 نفر کروات(15.43 درصد) و 96.539 نفر (2.73درصد) را سایرین تشکیل می دهد.

ترکیب دینی جمعیت کشور شامل 50.7 مسلمان، 30.76 درصد ارتدکس و 15.19درصد کاتولیک است.

همچنین حدود 97.18 درصد جمعیت این کشور باسوادند.  

زبان رسمی بوسنیایی، کروات  و صربی، حروف مورد استفاده لاتین و سیرلیک و پول رسمی مارک است که نرخ تبدیل هر یک یورو برابر با 95/1مارک اعلام شده است.

تقسیمات اداری بوسنی و هرزگوین شامل دو نهاد، فدراسیون بوسنی و هرزگوین (FBiH)،جمهوری صربسکا (RS) و منطقه برچکو (Brčko) است. ساختار فدراسیون بوسنی و هرزگوین به  10 کانتون تقسیم شده است، کانتون ها به شهرداری تقسیم می شوند. فدراسیون بوسنی و هرزگوین دارای 79 شهرداری و شهر، جمهوری صربسکا دارای 62 شهرداری  و منطقه برچکو (Brčko) واحد اداری جداگانه است.

بوسنی و هرزگوین با آب و هوای کوهستانی و مدیترانه ای دارای منابع طبیعی سرشاری چون دریاچه ها، رودخانه ها و چشمه های پر آب های معدنی است.  

این کشور هنوز به اتحادیه اروپا ملحق نشده است اما گزینه ای بالقوه برای اتحادیه اروپا بشمار می رود. 

 

 بخش سیاسی

نگاهی کوتاه بهپیشینه و ساختار سیاسی بوسنی و هرزگوین

بوسنی و هرزگوین یکی از شش جمهوری یوگسلاوی سابق می باشد که دراوایل دهه 90 و در پی جدایی دو جمهوری اسلونی و کرواسی از یوگسلاوی، این کشور از هم فرو پاشید.

درتاریخ 29 آوریل 1992 همه پرسی در خصوص جدایی از یوگسلاوی برگزار گردید و با رای اکثریت شهروندان (شامل مسلمانان و کروات ها) به جدایی از یوگسلاوی رای داده شد. در تاریخ 1 مارس 1992 بوسنی و هرزگوین اعلام استقلال نمود و در تاریخ  22 آوریل 1992 این کشور نیز به عضویت سازمان ملل متحد پذیرفته شد.

جمهوری اسلامی ایران از جمله نخستین کشورهایی بود که بلافاصله استقلال بوسنی و هرزگوین را به رسمیت شناخت. اعلام استقلال بوسنی و هرزگوین سبب شد تا موجی از خشونت و درگیری توسط صرب ها که مخالف استقلال بودند این کشور را فرا گیرد. این درگیری ها به یک جنگ خونین و خانمانسوز منجر شد که بیشترین خسارت مادی و جانی را به مسلمانان این کشور وارد نمود. در این جنگ پاکسازی نژادی بطور وسیعی صورت گرفت که در نتیجه آن، بخش عمده ای از جمعیت قومی این کشور آواره و جابجا شدند و نقشه نژادی آن  دستخوش تغییر گردید. مردم مسلمان بخش های شرقی و جنوبی بوسنی به سمت مرکز بوسنی رانده شدند. جمعیت صرب های مستقر در مناطق مرکزی نیز این مناطق را ترک کرده و به مناطق تحت کنترل صرب ها در شرق و شمال مهاجرت کردند. کروات ها نیز از بخش های مرکزی به سمت مناطق جنوب و جنوب غربی بوسنی نقل مکان کردند. در طول جنگ تلاش های زیادی برای خاتمه آن  صورت گرفت و در این میان کشورهای غربی در قالب گروه تماس بین المللی و نمایندگان ویژه سازمان ملل در بوسنی طرح هائی را برای حل مناقشه این کشور ارائه دادند، لیکن نظر به عدم شمول همه جانبه نه تنها به نتیجه خاصی نرسید، بلکه موجب شعله ورتر شدن آتش جنگ شد. از سوی دیگر کشورهای اسلامی نیز در قالب گروه تماس اسلامی با انجام رایزنی های فراوان، افکار عمومی جهان را به فاجعه بوسنی و هرزگوین معطوف ساختند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضاء موثر گروه تماس اسلامی در این زمینه نقش حساس و مهمی را ایفا نمود. سرانجام این جنگ با امضای موافقتنامه موسوم به دیتون در 14 دسامبر 1995 به پایان رسید. اگر چه بازگشت آوارگان یکی از مفاد مهم موافقتنامه دیتون است و در طول سالیان گذشته نیز اقدامات زیادی در این خصوص انجام شده ولی نتوانسته جغرافیای جمعیتی این کشور را  به وضعیت قبل از جنگ نزدیک نماید.

به دنبال امضاء موافقتنامه دیتون، کشور بوسنی و هرزگوین از دو موجودیت فدراسیون بوسنی و هرزگوین شامل مسلمانان و کروات ها و جمهوری صربسکا شامل مناطقی که صرب ها در طول جنگ اشغال نمودند و همچنین منطقه ویژه برچکو تشکیل گردید.

 پس از امضاء موافقتنامه دیتون و به موجب مفاد آن، در راستای نظارت بر اجرای صلح در بوسنی و هرزگوین، شورای اجرایی صلح شامل 55 کشور و سازمان بین المللی شکل گرفت که هیئت مدیره آن از کشورهای آمریکا، انگلیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، کانادا، روسیه و ترکیه به نمایندگی از شورای مذکور تشکیل شد. این شورا  نماینده ای را برای نظارت بر اجرای مفاد موافقتنامه دیتون تعیین نمود که به نماینده عالی جامعه بین الملل در بوسنی (OHR) معروف گردید. اگر چه وظیفه این نماینده نظارت است، ولی بر اساس اختیاراتی که تاکنون شورای اجرایی صلح به وی واگذار کرده و به اختیارات بن مشهور است می تواند در همه امور بوسنی و هرزگوین، حتی برکناری مقامات اجرایی و دولتی، اعضاء قوه مقننه، تغییر در قانون اساسی و ابطال انتخابات مداخله نماید. بعبارتی جایگاه نماینده عالی جامعه بین الملل در بوسنی مافوق قوای سه گانه و حتی آرای مردم است. در حال حاضر والنتین اینسکو از اتریش بعنوان نماینده جامه بین الملل در بوسنی حضور دارد.

 

ساختار نظام سیاسی

بر اساس موافقتنامه دیتون بوسنی و هرزگوین از دو موجودیت به نام فدراسیون بوسنی و هرزگوین با حدود 51 درصد قلمرو (شامل مسلمانان و کروات ها ) و جمهوری صربسکا  با حدود 49 درصد قلمرو (مناطقی که عموما صرب ها در زمان جنگ اشغال نمودند) و یک منطقـه ویژه به نام برچکو که اداره آن تحت نظر جامعه بین الملل می باشد، تشکیل شده است. هر یک از دو موجودیت فدراسیون بوسنی و هرزگوین و جمهوری صربسکا دارای سیستم حکومتی مستقل، متشکل از رئیس جمهور، پارلمان و نخست وزیر می باشند. در سطح ملی نیز کشور بوسنی و هرزگوین دارای شورای ریاست جمهوری، پارلمان ملی و شورای وزیران است. هر یک از کانتون های  فدراسیون بوسنی و هرزگوین نیز دارای تشکیلات حکومتی مانند نخست وزیر، دولت و پارلمان است. بوسنی و هرزگوین در سطح ملی دارای شورای سه نفره ریاست جمهوری است.

شورای ریاست جمهوری

بعد از دیتون و از سال 1995شورای ریاست جمهوری بوسنی نهادی اجرایی و متشکل از سه عضو مسلمان، کروات و صرب گردید. این سه عضو از میان نامزدهای احزاب و توسط رای مردم برای یک دوره چهار ساله انتخاب می شوند که هریک به مدت دو دوره غیر متوالی هشت ماهه ریاست شورا را بر عهده دارند. در آخرین انتخابات برگزار شده در 15مهر 1397مطابق با 7 اکتبر  2018 از حزب اقدام دمکراتیک آقای شفیق جعفروویچ بیشترین آرای بوشنیاک ها، ژلیکو کومشیچ از حزب جبهه دمکراتیک بیشترین آراء کروات ها و میلوراد دودیک از حزب اتحادیه سوسیال دمکرات های مستقل بیشترین آرای صرب ها را بدست آوردند. درانتخابات شورای ریاست جمهوری نیز آقای شفیق جعفروویچ از حزب اقدام دمکراتیک، میلوراد دودیک از حزب اتحادیه سوسیال دمکرات های مستقل و ژلیکو کومشیچ از حزب جبهه دمکراتیک، به ترتیب به عنوان عضو مسلمان، صرب و کروات شورای ریاست جمهوری انتخاب شدند.

انتخابات شورای ریاست جمهوری با رای گیری مستقیم رای دهندگان واجد شرایط (شهروندان بالای 18 سال) برگزار می گردد، در بخش فدراسیون دو عضو بوشنیاک و کروات و در جمهوری صربسکا یک نماینده صرب این شورا انتخاب می شوند.

 در حال حاضر بر اساس روش دو دوره غیر متوالی هشت ماهه ریاست شورا، آقای میلوراد دودیک از 20 نوامبر 2018 به مدت 8 ماه ریاست شورای ریاست جمهوری را در اختیار دارد.

 

   شورای وزیران (دولت ملی)

بوسنی و هرزگوین از یک دولت مرکزی موسوم به شورای وزیران متشکل از رئیس شورا به عنوان نخست وزیر و 9 وزیر برخوردار است که بر اساس توافق صورت گرفته میان سه قومیت یاد شده تقسیم می گردد. پس از انتخابات سراسری بوسنی و هرزگوین در تاریخ 20 مهر 1393 مطابق با 12 اکتبر 2014 دنیس ازویزدیچ از میان بوشنیاک ها و از حزب اقدام دمکراتیک به عنوان رئیس شورای وزیران بوسنی و هرزگوین انتخاب شد. بنا بر قانون اساسی این کشور، 9 عضو شورای وزیران به صورت مساوی میان سه قومیت مسلمان، کروات و صرب تقسیم می گردد.

 

پارلمان

بر اساس قانون اساسی یا توافقنامه صلح دیتون یک مجمع پارلمانی ایجاد گردید که مرکب از دو مجلس با عناوین خانه نمایندگان و خانه اقوام بود.

مجمع پارلمانی شامل نمایندگان دو مجلس (خانه اقوام و خانه نمایندگان) است و در مجموع 57 عضو دارد که مجلس نمایندگان از 42 عضو خانه نمایندگان و خانه اقوام از 15 نماینده تشکیل شده است. اعضاء مجلس نمایندگان شامل 28 نماینده از موجودیت فدراسیون بوسنی و هرزگوین شامل بوشنیاک و کروات و 14 نماینده از موجویت جمهوری صربسکا است. نمایندگان مورد اشاره با رای مستقیم مردم برای یک دوره 4 ساله انتخاب می شوند. اعضاء خانه اقوام نیز به صـورت مساوی میـان سه قـومیت (هر قومیت 5 نماینده) تقسیم شـده است که بـرای مـدت 4 سال انتخاب می گردند. نمایندگان بوشنیاک و کروات خانه اقوام توسط خانه اقوام فدراسیون بوسنی و هرزگوین و نمایندگان صرب خانه اقوام توسط پارلمان جمهوری صربسکا انتخاب می شوند. ریاست پارلمان به صورت چرخشی میان سه عضو بوشنیاک، صرب و کروات برای دو دوره غیر متوالی 8 ماهه تقسیم می گردد.

برای رسمیت یافتن مجلس، حضور حداقل 9 نماینده یعنی از هر قومیت 3 نماینده ضروری است. تمام مصوبات مربوط به قانون گذاری هم در مجلس نمایندگان و هم در خانه اقوام به تصویب می رسد. تصویب قوانین و بودجه نهادهای ملی بوسنی و هرزگوین و قراردادهای بین المللی و تائید انتخاب رئیس و اعضاء شورای وزیران بوسنی و هرزگوین از جمله وظایف پارلمان این کشور است.